اسرار آیین‌ها و باورهای پیچیده در یک گور باستانی ۳ هزارساله | از جعبه آرایش مرموز با نقش مار و عقرب تا جواهرات طلا و مهرهای برنزی

همشهری آنلاین – یکتا فراهانی: این کشف شگفت‌انگیز، نه‌تنها نگاهی تازه به جایگاه زنان در جوامع باستانی ارائه می‌دهد، بلکه از شبکه‌های گسترده تجارت و آیین‌های فرهنگی سه هزار سال پیش‌پرده برمی‌دارد.

نماد ثروت، قدرت و نمادهای رازآلود

در یکی از نقاط دورافتاده خراسان شمالی، گوری کشف شده که روایتگر داستانی از ثروت، قدرت و نمادهای رازآلود در دل تمدن بزرگ خراسان است. پیکر دختر ۱۸ ساله‌ای که احتمالاً در اواخر هزاره سوم پیش از میلاد می‌زیسته، با مجموعه‌ای از اشیای نفیس همراه بوده است؛ از جواهرات طلا گرفته تا یک جعبه سنگی سیاه‌رنگ، تزیین‌شده با نقوش مار و عقرب. این گور که با آیینی خاص و در موقعیتی منطبق بر سنت‌های آن زمان دفن شده، تصویری بی‌سابقه از ساختار اجتماعی و ارتباطات فرهنگی این تمدن ارائه می‌دهد.

بیشتر بخوانید :

• کشف معماری ۴۵۰۰ ساله در شرق ایران ؛ کوچه عصر مفرغ

• اسرار اثر دست ۴۰۰۰ساله در مصر باستان | از اثر انگشت تا خطوط کف دستان

کشف گور اشرافی در قلب یک تمدن بزرگ

باستان‌شناسان در محوطه «تپه چلو» خراسان شمالی، آرامگاه یک دختر ۱۸ساله را یافته‌اند که بیش از سه هزار سال پیش زندگی می‌کرده است. به گفته علی وحدتی، سرپرست تیم کاوش، غنای اشیای همراه این متوفی نشان می‌دهد که او به خانواده‌ای ثروتمند و صاحب جایگاه تعلق داشته و جایگاهش را به ارث برده است.

جعبه آرایش با نقش مار و عقرب

برجسته‌ترین یافته این گور، یک جعبه سنگی مستطیلی ساخته‌شده از کلریت است که بر آن نقش مار و عقرب حکاکی شده است. این جعبه که احتمالاً برای نگهداری «کحل» یا سرمه باستانی به کار می‌رفته، ممکن است نقش محافظتی یا آیینی داشته باشد. مشابه این جعبه در گورهای عصر مفرغ در منطقه باختر باستان (باکتریا) کشف شده است و شواهد نشان می‌دهد سنگ آن نیز از همان ناحیه وارد شده بوده است.

جایگاه اجتماعی و ارتباطات تجاری

در کنار جعبه آرایش، دو گوشواره و یک انگشتر طلا، چند سنجاق عاجی و برنزی (یکی به شکل دست)، یک آینه برنزی، چند ظرف سفالی و یک مهر برنزی نقش‌دار یافت شده است. وجود مهرها و اشیای لوکس، همراه با دانه‌های لاجورد، نشان می‌دهد که این جامعه با مناطق دوردست مانند افغانستان و دره سند دادوستد داشته است.

سنت‌های تدفینی تپه چلو

پیکر این دختر در حالت خمیده، روی پهلوی راست و با صورت رو به جنوب شرق دفن شده است؛ روشی که به‌عنوان یک سنت تدفینی در این محوطه شناخته می‌شود. تپه چلو نخستین‌بار در سال ۲۰۰۶ شناسایی و از سال ۲۰۱۱ کاوش شد. تاکنون ۴۸ گور در آن پیدا شده که بیشتر به مجموعه باستانی باختر – مرو (BMAC) تعلق دارد.

میراث اشرافیت موروثی

باوجود اهمیت اجتماعی متوفی، سن پایین او نشان می‌دهد که این جایگاه را نه بر اساس دستاورد شخصی، بلکه از طریق وراثت یا ازدواج به دست آورده بود. این مورد، نمونه‌ای منحصربه‌فرد در میان یافته‌های تمدن بزرگ خراسان است و ساختار طبقاتی و موروثی این جامعه را تأیید می‌کند.

کشف گور اشرافی دختر جوان در تپه چلو، نه‌تنها بر غنای فرهنگی و شبکه‌های تجاری گسترده تمدن بزرگ خراسان صحه می‌گذارد، بلکه نقش و جایگاه زنان در این ساختار اجتماعی را نیز آشکار می‌کند. از جعبه آرایش مرموز با نقش مار و عقرب تا جواهرات طلا و مهرهای برنزی، همه این اشیا بازگوکننده دنیایی هستند که سه هزار سال پیش، در همین خاک، با آیین‌ها، باورها و روابط پیچیده‌اش می‌درخشید.